Palma yog‘ida mavjud bo‘lgan yog‘ kislotalaridan birining yuqori konsentratsiyasiga ta’sir qilish saraton hujayralarining ko‘payishiga yordam beradi. Ispaniya va AQSh olimlari bunday xulosaga keldi. Tadqiqot natijalari Nature jurnalida chop etildi.
Ma’lumki, yog‘ kislotalari – bu yog‘ning qurilish bloklari bo‘lib, ular saraton hujayralarini ham qo‘llaydi. Shuning uchun, agar organizmda allaqachon halokatli o‘smalar mavjud bo‘lsa, ba’zi yog‘li kislotalar metastazlarning tez tarqalishiga olib kelishi mumkin. Ammo bu qanday biologik mexanizmlar bilan bog‘liq va barcha yog‘ kislotalari metastazga hissa qo‘shadimi yo‘qmi, hali noma’lum edi.
Barselonadagi Fan va texnologiya instituti biologlari Ispaniya va AQShdagi boshqa institut va universitetlardagi hamkasblari bilan birgalikda tajriba o‘tkazdilar, unda palma yog‘i yog‘ kislotalarining yuqori konsentratsiyasini inson saraton hujayralariga ta’sir qilishdi, keyin esa ularni sichqonlarga implantatsiya qilishdi. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, bu yog kislotalaridan biri - palmitik kislota - sichqonlarda og‘iz bo‘shlig‘i va teri saratoni metastazlarining rivojlanishiga olib keldi, garchi u o‘simtaning o‘ziga ta’sir qilmasa ham.
Zaytun moyi va zig‘ir urug‘i kabi oziq-ovqatlarda mavjud bo‘lgan boshqa palma yog‘i yog‘ kislotalari, oleyin va linoleik va omega-9 va omega-6 yog‘lari bu ta’sirni ko‘rsatmadi. Sichqonlarning ratsioniga palmitik kislota qo‘shilishi nafaqat metastazni kuchaytirdi, balki saraton genomiga uzoq muddatli ta’sirni ko‘rsatdi. Palmitik kislotaga qisqa vaqt ta’sir qilgan saraton hujayralari, hatto palmitik kislota ratsiondan chiqarilgandan keyin ham yuqori metastatik bo‘lib qoldi.
Olimlar bu “xotira”ga epigenetik o‘zgarishlar – genlar faoliyatidagi o‘zgarishlar sabab bo‘lishini aniqladilar, bu esa metastatik saraton hujayralari o‘simta atrofida neyron tarmog‘ini hosil qilib, yaqin atrof-muhit bilan aloqa qilish va osonroq tarqalishiga imkon beradi.
Mualliflar ushbu hujayrali aloqaning mohiyatini tushunish ularni blokirovka qilish yo‘lini yaratishga imkon beradi deb umid qilmoqda.
Yaqin kelajakda mualliflar tadqiqot davomida topilgan kashfiyotlar asosida saraton kasalligini davolashning yangi usullarini klinik sinovdan o‘tkazishni boshlashni rejalashtirmoqda.