Facebook'ni kim senzura qiladi?

Ayrim mavzularning "ban"ga tushib qolish xavfi ayniqsa yuqori. Xususan, moderatorlar ukrain millatchilariga xayrixohlik bildirishmoqda. RIA Novosti ijtimoiy tarmoqda bizni foydalanuvchilardan tashqari kim o‘qiyotganini aniqladi.

Yaqinda rus-isroil publitsisti va tarixchisi Artem Kirpichonokning ikkinchi akkauntiga kirish cheklab qo‘yildi. Belarusdagi vaziyat haqida yozgan postidan so‘ng uning akkaunti “ban” qilindi. "Men darhol retsedivistga aylanmadim, uzoq vaqt oddiy odam edim, biroq hozir tatuirovka qilishimiz ham mumkin", - deya kinoya qiladi u.

Men yetarli darajada faol bloggerman, 2017-2018 yillarda JJdan Facebook'ga o‘tganman. Avvaliga hech qanday shikoyatlar yo‘q edi, keyin akkauntim bir kunga, bir haftaga yopildi. Ko‘pincha - Yaqin Sharq sababli”.

Bir vaqtlar men haqoratli laqablarni o‘z ichiga olgan tarixiy hujjat bo‘yicha izoh yozdim - ban. U raqibni bezovta qilishga urinmadi, aksincha, ilgari bunday leksikani ikkilanmasdan ishlatilganligini ko‘rsatmoqchi edi.

“Keyin shunday bo‘ldi: ikki oy "ozodlikda", keyin - "xodka". Shu tariqa men "feysbuk omadli janobi”ga aylandim. Yopiq guruhlardan chaqimchilik bo‘lardi, sharhlardan so‘ng “ban”lar yetib kelardi. Men shikoyat qildim, lekin "siz aybdor deb topildingiz" kabi avtomatik javoblar kelardi va shu bilan bo‘ldi. Mana shunday anonim adolat”, - deydi bloger.

“Ba’zan shunchaki sharhlar o‘chirib tashlanadi. "Men Yevromaydondagi lvovlik komsomol a’zosini jazolash epizodini eslatdim. Hammasi o‘chirildi, ammo shafqatsizlik sahnalari uchun emas, balki noto‘g‘ri ma’lumotlar uchun. Moderatsiya mantig‘i mutlaqo tushunarsiz. Ko‘zga ko‘rinib qolgan zahoti qochib qutulib bo‘lmaydi, ertami-kechmi akkaunt yopiladi, ikki marta qo‘lga tushdimi, keyin faqat bitta yo‘l - ban", - deydi Kirpichonok.

U ikkinchi akkauntni ochdi. "Men o‘z nomimni qadimiy yahudiy tilida ko‘rsatdim, ammo bu haqiqiy odamning akkaunti ekanligi aniq edi. Bir kuni ertalab kirsam: "Facebookdan noto‘g‘ri foydalanishni oldini olish uchun biz kirishni vaqtincha cheklab qo‘ydik” degan yozuvga duch keldim. "Men ma’muriyat bilan bog‘lanishga harakat qildim, lekin samarasiz" Kirpichonok nima uchun uning postlari va sharhlari o‘chirilganligini, nima uchun taqiq qo‘yilganini tushunmadi.

Ukrainalik jurnalist Pavel Volkov ham Facebook'dagi akkauntini yo‘qotib qo‘ydi - u ukrainalik moderatorlarning ultrao‘ng bilan aloqalari haqida maqola nashr etgani va bu haqda o‘z nutqining videosini bundestagda joylashtirgandan so‘ng.

"Uyushma qoidalarini buzganliklarini tushuntirib, o‘chirib tashladilar - qaysilarini haligacha noma’lum. Men, albatta, shikoyat jo‘natdim. Ammo ular ayyorlik qilishmoqda: ular kovid tufayli odam kam, shuning uchun so‘rovni ko‘rib chiqish uchun "bir muncha vaqt” talab qiladi, deb javob berishdi, qaysi tushunarsiz", - deydi u.

Jurnalist Andriy Manchuk mart oxirida xuddi shu haqda - senzuraning ukrainalik millatchilarga xayrixohligi haqida yozgandi. Uning posti yolg‘on deb, o‘chirildi. May oyida akkaunt o‘chirildi. Shu kunlarda uning ikkinchi akkaunti ham “ban”ga uchradi.

Facebook'ning rus tilida so‘zlashadigan segmentida Ukraina doim muhokama qilinadi. Kiyev yoki Varshavadan (korporatsiya bosh qarorgohi Sharqiy Yevropada joylashgan) moderatorlar doimo Rossiya axborot makoniga kirib kelishadi. Shunday qilib, mart oyida Roskomnadzor Facebook'dan RBK, TASS va “Vzglyad” maqolalaridan bloklanishni olib tashlashni talab qildi. Materiallar FSB matbuot xizmatining ukrainalik yoshlar radikal guruhi tarafdorlarining hibsga olinishi to‘g‘risidagi ma’lumotlariga asoslandi.

Amerikaliklar bu kontentni uchirmadik, deb javob berishdi. Faqat material fakchekerlar tomonidan yolg‘on sifatida belgilab qo‘yiladi – u kamroq ko‘rsatiladi.

Ukrainalik faktchekerlari bundan oldin ham Rossiyaga katta e’tibor berishgan. Masalan, Ukrainada ommaviy siyosat bo‘yicha Facebook menejeri etib tayinlangan Yekaterina Kruk StopFake resursida ishlagan, bundan oldin u Oliy Rada deputatining millatchi “Svoboda” partiyasidan Igor Shvaykaning yordamchisi bo‘lgan. StopFake o‘zini quyidagicha taqdim etgan: "Faktlarni kuzatamiz, tekshiramiz, Rossiya propagandasini fosh qilamiz".

Ishonchsiz kontentni nafaqat ko‘ngillilar, balki huquqtartibot xodimlari ham aniqlaydilar. 2020-yil sentabr oyida Facebookning xavfsizlik siyosati boshlig‘i Nataniel Gleysher "chet el yoki davlat idorasi nomidan muvofiqlashtirilgan noo‘rin xatti-harakatlarga” asoslangan uchta alohida tarmoqni" qanday o‘chirib tashlaganliklarini aytib berdi. "Bu tarmoqlar Rossiyadan kelib chiqqan", - dedi u. Turli mamlakatlar - Turkiyadan Ukrainagacha eshittirish olib borgan, deb ishontiradi Gleysher.

"Platformadan tashqari faoliyat" haqida ma’lumot Federal qidiruv burosidan olingan. "Ushbu faoliyatni amalga oshirgan odamlar o‘z shaxsiyatlarini va bir-birlari bilan o‘zaro aloqalarini yashirishga harakat qilishdi, ammo bizning tekshiruvimiz Rossiya Internet tadqiqot agentligining shaxslari bilan aloqalarini aniqladi", - dedi xavfsizlik siyosati rahbari.

Mitinglar vaqtida Facebook Aleksey Navalniy masalasida faol “ban” qildi. "Biz muvofiqlashtirilgan siyosatimizni buzganlik uchun Instagramdagi 530 ta akkauntni o‘chirib tashladik", - deyiladi press-relizda. “Ban”ga uchraganlarning aybi shundaki, ular auditoriyani ataylab muhim mavzularni muhokama qilishdan chalg‘itadigan xeshteglar qo‘yishdi.

Ular rus tilidagi ma’lum bir TikTok taniqli shaxsiga bag‘ishlangan rus tilidagi memlar, "Navalniyni qo‘llab-quvvatlash harakatlarini tanqid qilish", bu mitinglarda ishtirok etgan ko‘plab voyaga etmaganlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar, shuningdek, ayollar kiyimlari va sumkalari reklamalari bilan "tegishli ma’lumotlarni o‘chirishdi".

Aslida, Facebook moderatsiya qoidalari ochiqcha e’lon qilingan, ammo bu aniqlikni bermaydi. Senzurachilar haqida noaniq yozilgan: "Biz hozirda faqat ayrim mamlakatlarda mustaqil faktlarni tekshiruvchi ekspertlar bilan ishlaymiz". Rossiya ularga kiradimi - yo‘qmi noma’lum. Ammo ekspertlar keng vakolatlarga ega: ular "qaysi yangiliklarni tekshirishni mustaqil ravishda hal qilishadi".

Fakt tekshiruvchisi (faktcheker) Xalqaro faktlarni tekshirish tarmog‘idan sertifikat olgan bo‘lishi kerak. Ushbu tashkilot 2015-yildan beri ishlab kelmoqda va Pointer jurnalistika institutining bir qismi hisoblanadi. Unga moddiy yordam ko‘rsatadiganlar orasida - Facebook, Google, Jorj Sorosning "Ochiq jamiyati". Shuningdek, Amerikaning National Endowment for Democracy (NED)dan* grantlar kelib tushmoqda. Demak, Facebook senzuraga aloqador "mustaqil ekspertlarni" ham moliyalashtiradi. Aytgancha, ushbu xalqaro faktchekerlar tarmog‘i Sankt-Peterburgda - aniqrog‘i, Sent-Pitersbergda (Florida) joylashgan.

"Rossiya segodnya" XAA kontentni kim moderatsiya qilishi, StopFake tashkilotining qanchalik xolisligi, moderatorlarning ukrainalik ultrao‘ng bilan aloqalari haqida xabar bergan jurnalistlarning akkauntlari nima asosda o‘chirilganligini tushunish uchun Facebookga so‘rov yubordi. Shuningdek, tahririyat korporatsiyaning nima uchun Rossiyada o‘z vakolatxonasini ochmaganligini so‘radi. Javob kutilmoqdamiz.