TOShKENT, 13 apr — Sputnik. O‘zbekiston Markaziy banki valyuta bozoridagi joriy holat yuzasidan axborot berdi.
“Joriy yil aprel oyida ichki valyuta bozorida so‘mning xorijiy valyutalarga nisbatan almashuv kursi tebranuvchanligining oshishi kuzatildi”, - deya tan olgan Markaziy bank.
Xabarda yozilishicha, so‘mning AQSh dollariga nisbatan almashuv kursi oy boshiga nisbatan 1,8 foizga oshib, 9 762 so‘mni tashkil etdi (yil boshiga nisbatan 2,7 foizga).
Nega bunday bo‘lmoqda
So‘mning birja kursining o‘zgarishi talab va taklifning ichki va tashqi omillari ta’sirida, birinchi navbatda, joriy operatsiyalar hisobvarag‘i o‘zgarishi asosida shakllanadi.
Koronavirus tarqalishini oldini olish bo‘yicha hamkor davlatlarda va respublikada amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijasida savdo hamda investitsiyalar bilan bog‘liq operatsiyalarning sekinlashishi, o‘z navbatida, import-eksport hajmlarining qisqarishiga va mos ravishda ichki valyuta bozorida faollikning pasayishiga olib keldi.
Mart oyida eksport tushumlari hajmi oldingi oyga nisbatan 10 foizga kamaydi.
Karantin choralari va iqtisodiy faollikning sekinlashishi, shuningdek, Rossiya va Qozog‘istonda milliy valyutalar kursining devalvatsiyasi tufayli transchegaraviy pul o‘tkazmalarida ham pasayish tendensiyasi kuzatilmoqda.
Mart oyida mamlakatga kirib kelgan pul o‘tkazmalari hajmi 296 mln. dollarni tashkil etib, fevral oyiga nisbatan 23 foizga pasaygan bo‘lsa, aprelning dastlabki 8 ish kunida mart oyining mos davriga nisbatan 3 barobarga qisqardi.
Bular jismoniy shaxslar bilan operatsiyalar segmentida so‘mning almashuv kursi bo‘yicha ma’lum nisbatan kutilmalarning shakllanishiga olib keldi.
Mart oyidan boshlab aholi tomonidan xorijiy valyuta sotib olish hajmining sezilarli darajada o‘sishi kuzatilmoqda.
Xususan, mart oyida jismoniy shaxslar tomonidan chet el valyutasini sotib olish hajmining oylik o‘sishi 45 foizni tashkil etgan bo‘lsa, aprelning dastlabki 8 ish kunida sotib olish hajmi o‘tgan oyning mos davriga nisbatan 28 foizga ko‘paydi.
Yuqoridagi omillar, shuningdek, asosiy savdo hamkorlar milliy valyuta kurslarining sezilarli darajada qadrsizlanishi natijasida ichki valyuta bozorida milliy valyuta kursining ma’lum darajada qadrsizlanishi va shunga mos ravishda so‘mning asosiy savdo hamkorlar valyutalariga nisbatan real effektiv almashuv kursi tafovutining qisqarishi kuzatilmoqda.
Xususan, mart oyidan boshlab Rossiya rublining AQSh dollariga nisbatan almashuv kursi 10,3 foizga, qozoq tengesi – 12 foizga, turk lirasi – 7,6 foizga va qirg‘iz somi – 11,2 foizga qadrsizlandi.
Keyin nima bo‘ladi
Markaziy bank so‘m almashuv kursining qadrsizlanishi ehtimolini past darajada baholamoqda. Dastlabki prognozlarga ko‘ra, qisqa muddatli davrda so‘m almashuv kursi ma’lum bir kichik o‘zgarishlardan keyin o‘zining fundamental trendiga yaqin darajada shakllanadi.
MB tijorat banklari kassalarida konverciya operatsiyalarini amalga oshirish uchun yetarli miqdorda naqd xorijiy valyuta mavjudligini va barcha banknotalar dezinfeksiya qilinganligini ma’lum qilgan.
Banklarning ayirboshlash shoxobchalari odatdagi rejimda ishlamoqda va naqd xorijiy valyutani sotish va sotib olish bo‘yicha hech qanday cheklov va to‘siqlar o‘rnatilmagan.
Eslatib o‘tamiz, avvalroq O‘zbekistonda dollar va yevroning rasmiy kursi keskin ko‘tarilgani xabar qilingan edi.